Kishkindha kaanda- Iravayi mudava roju

Alaa RaamaLakshmanulani Sugreevudu unna praantaaniki teesukuvaccheppudu Hanumantudu tana kapi roopaanni vadili, bhikshu roopaanni pondaadu. Appudu Hanumantudu Sugreevuditho


Ayam Raamo mahaapragnyaa sampraapto dhruda vikramaha


Lakshmanena saha bhraataa raamoyam satya vikramaha

"Sugreevaa! Vacchinatuvanti vaadu mahaa praagnyudaina, dhrudamaina vikramam unna Raamachandra murty mariyu aayana tammudu Lakshmanudu. Raamudini Dasaradha mahaaraaju aranyavaasaaniki pampeste, aranyaalaki vacchaadu tappa, dharmabaddhamaina nadavadika leka raajyaanni pogottukunnavaadu kaadu. Eeyana tana bhaarya ayina Sitammatho, Lakshmanuditho aranyavaasaaniki vaste, aayana bhaaryani evado oka raakshasudu apaharinchaadu. Andukani aa Sitammani anveshistu ee praantaaniki cherukunnaaru. Neetho sneham cheyyaalani anukuntunnaadu. Andukani Sugreevaa, eeyanatho sneham cheyyavalasindi" annaadu.
Appudu Sugreevudu "Raamaa! Mee daggara goppa tapassu undi. Anekamaina gunamulu, viseshamaina prema undi. Inni gunamulu kaligina vyakti naaku snehitudigaa labhinchatam naa adrustam. Ituvanti vyakti snehitudigaa labhiste, ee prapanchamlo deninainaa pondavacchu. Anducheta idi naaku devatalu icchina varamu ani anukuntunnaanu. Raama, neeku teliyani vishayam kaadu. Sneham chesetuvanti vaadiki oka dharmam undi. Bharta yelagaite tana kudi chetini bhaarya kudi chetitho baagaa raasi pattukuntaado, alaa sneham chesevaallu kudaa pattukovaali. Andukani nuvvu naatho sneham icchaginchina vaadivaite, naa baahuvuni chaaputunnaanu, nee baahuvuni naa baahuvutho kalupu" annaadu.

Ventane Hanumanthudu tana sanyaasi rupaanni vidichipetti, Kapi roopaaniki vacchesi, gabagabaa velli naalugu yendipoyina kattelani tecchi, karra tho karrani raapaadinchi, agnihotraanni puttinchaadu. Appudu Raamudu, Sugreevudu aa agnihotraaniki pradakshina chesi, iddaru tama tama chetulu kalupukunnaaru.

Appudu Raamudu "Maniddaramu sneham chesukunnaam kadaa, ikanunchi iddari kastasukhaalu iddarivi" annaadu.
 
Sugreevudu ventane velli pushpinchi unna pedda saalavrukshamu kommani virichi Raamudiki aasanamgaa vesi kurchomannaadu. Alaage Hanumanthudu oka gandhapu chettu kommani teesukocchi Lakshmanudini kurchomannaadu. RaamaLakshmanulu iddaru kurchunna taruvaata Sugreevudu "Raamaa! Nannu naa annagaaraina Vaali raajyam nundi vellagottaadu. Naa bhaaryani tana bhaaryagaa anubhavistunnaadu. Dikkulenivaadini ayyi ee kondameeda jeevitaanni gaduputunnaanu" annaadu.


Upakaara phalam mitram viditam me mahaakape


Vaalinam Tam vadhishyaami tava bhaarya apahaarinam

Appudu Raamudu "Upakaaram chesevaadu snehitudu kaabatti, nuvvu kastam lo unnaavu kaabatti,nenu nee snehitudini kaabatti, neeku upakaaram cheyyaali. Nuvvu batiki undagaa nee bhaaryani tana bhaaryagaa anubhavistunnaadu Vaali. Ee okkamaata chaalu dharmam tappina Vaalini champataaniki. Andukani Vaalini champestaanu" annaadu.

Ee maatalu vinna Sugreevudu, Sugreevudi mantrulu pongipoyaaru. Okarini okaru chupulatho taagutunnaaraa! annattugaa chusukunnaaru. Alaa Raamudu, Sugreevudu okalla chetilo okaru cheyyi vesukuni santoshamgaa maatlaadutunte, mugguriki yedama kallu adiraayi. Padmam laanti kannulunna Sitamma yedama kannu, bangaaramlaanti pacchati kannulunna Vaali yedama kannu, yerrati kannulunna Raavanaasurudi yedama kannu adiraayi.

Taruvaata Sugreevudu "Kanapadakundaa poyina vedaanni malli teesukocchi icchinattu, nenu neeku Sitammani paataala lokam lo kaani, swarga lokam lo kaani daayani, nenu vetiki testaanu" annaadu.

Sugreevudi maatalu vinna Raamudiki Sitamma gurtuvacchi bhorruna rodhinchaadu.
 
Appudu Sugreevudu "Raamaa, sokinchaku. Neeku oka aascharyakaramaina sanghatana cheptaanu. Okanadu nenu ee parvata sikharam meeda mantrulatho kalisi kurchuni unnaanu. Appudu aakaasamlo yerrati netraalu kaligina raakshasudu pacchati vastramulu kattukunna oka sthrini teesukupotunnaadu. Appudu aa talli tana cheera konguni chimpi, andulo tana aabharanamulu konnitini mutakatti, painundi kindaki jaaravidichindi. Bahusaa aa sthri Sitamma ayiuntundi ani anukuntunnaanu. Nenu velli aa aabharanaalu teesukostaanu, avi Sitamma aabharanaalu emo chudu" annaadu.


Kontasepatiki Sugreevudu aa aabharanaalani teesukocchaadu. Aa aabharanaalu chusesariki, okkasaari sokam tannukocchi Raamudu murchapoyi nela meeda padipoyaadu. Taruvaata aayana terukuni, aa aabharanaalani chuddaamu ante, kallanindaa neeru undatam cheta, yenni saarlu tuduchukunnaa, aa kanneeru aagatam ledu kanuka, aayana Lakshmanudini pilichi "Lakshmanaa! Ee aabharanaalani okkasaari chudu. Ivu virigipoyi mukkalu avvaledu. Sita ee aabharanaalani vidichipettinappudu ivi gaddi meeda padi untaayi. Nuvvu veetini okkasaari chudu" annaadu.

Na aham jaanaami keyurey na aham jaanaami kundale


Nupure tu abhijanaami nityam paada abhivandanaat

Appudu Lakshmanudu "Annayya! Ee keyuraalu vadina pettukunnado ledo naaku teliyadu. Ee kundalaalu vadina pettukunnado ledo naaku teliyadu. Annayyaa! Ee nupuraalu maatram vadinave. Nenu roju vadina kaallaki namaskaaram chesevaadini. Appudu ee nupuraalani vadina paadaalaki chusaanu" annaadu.

Appudu Sugreevudu Raamuditho "Ayyayyoo, alaa yedavaku Raamaa. Nenu kudaa neelaage kastapadtunnaanu. Nuvve aalochinchu. Nenu neelaa edustunnaanaa. Neelaage naa bhaary a kudaa apaharinchabadindi. Neeku cheppagalige samardhudini kaadu kaani, okkasaari neeku gnaapakam cheddaam anu sneha lakshamtho cheppaanu. Nee dukkhaanni upasamimpa chesuko. Naayandu unna snehaanni gnaapakam chesuko" annaadu.
 
Ventane Raamdu swastatha pondi, "Uttamamaina mitrudu yetuvanti maatalu cheppaalo, atuvanti maata cheppaavayyaa Sugreevaa. Kaani naaku oka vishayam cheppu. Ee raakshasudu yekkada untaado naaku cheppu. Nenu ventane velli raakshasa samhaaram chestaanu" annaadu.


Appudu Sugreevudu "Nenu satyam chebutunnaanu. Naa maata nammu. Nee bhaaryani teesukocche puchi naadi. Kaani nee bhaaryani apaharinchina raakshasudi peru naaku teliyadu. Yekkaduntaado naaku teliyadu. Nuvvu benga pettukovaddu. Mundu naa kaaryaaniki sahaayam cheyyi" annaadu.

Appudu Raamudu " Aa Vaali yekkaduntaado cheppu. Nenu ventane samharistaanu. Intakamundennadu nenu asatyam palakaledu. Ika mundu kuda asatyam palakanu. Neeku maata icchina prakaaram Vaalini samharistaanu" annaadu.

Ee maatalu vinna Sugreevudu "Nuvvu inta maata annaavu. Naaku inkem kaavaali. Neelaanti snehitudu labiste swargalokame labhistundi. Ika vaanara raajyam labhinchatam goppa vishayamaa" annaadu.

Appudu Raamudu "Asalu yemi jarigindo naaku cheppu. Nuvvu ee konda meeda bratakavalasina avasaram yenduku vacchindi. Naaku annii vivaramgaa cheppu" annaadu.

Appudu Sugreevudu jarigina kadhani sangrahamgaa Raamudiki vivarinchaadu. Sugreevudu cheppina kadha vinna Raamudu "Asalu neeku, nee anna Vaaliki yenduku satrutvam yerpadindi. Nuvvu naaku ee vishayaanni poortigaa chepte, nenu mee iddari balaabalaalani anchanaa vestaanu. Appudu manam ventane vellavacchu" annaadu.
 
Appudu Sugreevudu asalu kadhani vivaramgaa ilaa cheppaadu "Raamaa! Okaanokappudu maa tandri ayina Ruksharajassu ee vaanara raajyaanni paripaalistu undevaadu. Aa Ruksharajassu ki Indrudi anugraham valla Vaali, Suryudi anugrahamgaa nenu ourasaputrulugaa janminchaamu. Pedda kumaarudaina Vaali tandri preetini pondaadu. Nenu chaalaa kaalam Vaalini preetitho anugaminchaanu. Kontakaalaaniki Ruksharajassu sareeraanni vidichipettaaka, pedda kumaarudu kanuka Vaaliki pattaabhishekham chesaaru. Nenu Vaali yandu vidheyatalatho, bhaya bhaktulatho undevaadini.


Dundhubhi ane raakshasudu anna ayina Mayudiki oka kumaarudu unnaadu. Vaadi peru Maayaavi. Aa Maayaavi ki, Vaaliki, oka sthri sambandham gaa vairam vacchindi. Aa kaaranam cheta Maayaavi okaroju raatri Kishkinda dwaaram daggariki vacchi, gattigaa kekalu vesi, "Vaali, bayatiki raa, manam iddaram yuddham cheddaam. Ee roju ninnu samharistaanu" annaadu. Appativaraku tana bhaaryalatho santoshamgaa kaalam gaduputunna Vaali gabagabaa bayatiki vacchaadu. Appudu nenu kudaa bayatiki vacchaanu. Aa Maayaavi maa iddarini chusi bhayapadi paaripoyaadu. Akkadunna Sthrilu "Yelaago vaadu paaripotunaadu kadaa, inka vidichipettu" annaaru. Kaani satruvuni vidichipettanani Vaali vaadi venakaala parigettaadu. Appudu nenu kudaa Vaali venakaala vellaanu.

Parigetti parigetti, trunamula cheta kappabadina oka pedda Bilam loki aa Maayaavi dooraadu. Akkadiki velli nenu, Vaali nilabaddaamu. Appudu Vaali naatho "Sugreevaa! Nuvvu ee bila dwaaram daggara kaapalaagaa undu. Nenu induloki velli aa raakshasudini samharinchi vacchestaanu. Nuvvu naa tammudivi, chinnavaadivi. Naa paadamula meeda ottu petti cheptunnaanu. Nuvvu ikkade undu" ani cheppi Vaali guhaloki vellipoyaadu.
 
Vaali lopaliki velli oka samvatsaram kaalam gadichipoyindi. Nenu bayata alaage nilabadipoyaanu. Alaa chaalaa kaalam taruvaata lopalanundi raakshasula kekalu vinipinchaayi. Aaa dwaaram daggara nuraga tho kudina netturu pravahistundi. Yekkadaa Vaali maata kaani, Vaali alikidi kaani vinapadaledu. Bahusaa maa annagaaraina Vaalini aa raakshasulu samharinchi untaaru anukuni, ee raakshasulu bayatiki vaste pramaadam ani, nenu oka pedda silani teesukocchi, aa bilaaniki addugaa pettaanu. Appudu nenu chanipoyaadu anukunna Vaaliki akkade udaka kriyalu nirvahinchi, tarpanaalu vidichipettaanu.


Taruvaata nenu raajyaaniki vacchi, yevariki teliyakundaa saastram prakaaram Vaaliki cheyyavalasina kaaryamulanni chesaanu. Nenu antha jaagrattagaa yevariki teliyakundaa chesinappatiki, mantrulu vishayaanni kanipetti, raaju lekunda raajyam undakudadu. Kanuka nannu balavantam gaa simhaasanam meea kurchopetti pattaabhishekham chesaaru. Nenu chaalaa dharmabaddham gaa vaanara raajyaanni paripaalistu kaalam gaduputunnaanu.

Okanaadu akasmaattugaa maa anna Vaali tirigivacchaadu. Appudaayana yerranaina kallatho naa vanka chusaadu. Naa mantrulani, naa snehitulani bandhinchi, kaaraagaaram lo vesaadu. Aa samayam lo nenu prabhuvugaa unnaanu kanuka, naakunna balam cheta, nenu Vaalini bandhinchi kaaraagaaramlo pettagalanu. Kaani nenu alaa cheyyaledu. Aayana naaku annagaaru. Aayanani nenu gouravinchaali. Andukani nenu aayanani nigrahinchaledu.

Distwyaa asi kusali praapto nihataha cha twayaa ripuhu


Anaadhyasya hi mey naadhaha twam yeko anaadha nandanaha

Appudu nenu aayana daggariki velli, naa rendu chetulu jodinchi, sirassu vanchi, "Annayya! Nuvvu leka nenu anaadhanayyaanu. Nuvvu tirigi raavatam valana ivaala nenu naadhudu unna vaadini ayyaanu. Naaku yentho santosham gaa undi. Annayya! Nooru teegalunna ee tellati chatraanni ne sirassuki pedataanu. Neeku chaamaram vestaanu. Nuvvu malli simhaasanam meeda kurchuni poorvam yela paripaalinche vaadivo, alaa paripaalinchu. Neneppudu pattabhishekham chesukundaam anukoledu. Balavantamgaa mantrulu, pourulu naaku pattaabhishekham chesaaru. Nenu neeku sirassu vanchi, anjali ghatistunnaanu. Yeppatiki nuvve vaanara raajyaaniki raajuvi. Andukani raajyaanni sweekarinchu" annaanu.


Appudu Vaali annaadu "Che, che..parama dushtudaa. Nenu leni samayam chusi, nuvvu pattaabhishekham chesukunnaavu. Nuvvu parama durmaargudivi" annaadu. Marunaadu janapadulani, mantrulani, itaramaina vaanaramulani pilichi oka pedda sabha teerchaadu. Appudu nenu Vaali pakkana nilabaddaanu. Appudaayana nannu chusi, "Nenu duraatmudaina Maayaavini champataaniki oka raatri parigettukuntu vellaanu. Ee mahaa paapi ayina naa tammudu nannu anugaminchi vacchaadu. Nenu rakshasulani champi venakku vastaanu, nuvvu bilam daggara kaapalaa undu annaanu. Kaani, paapapu aalochana kaligina Sugreevudu nenu lopaliki vellagaane sila dwaaraanni addu pettaadu. Nenu lopala maranistaanu ani, tirigi vacchi pattaabhishekham chesukunnaadu. Kaani nenu lopaliki vellesariki Maayaavi naaku kanapadaledu. Oka samvatsara kaalam vetikaaka aa Maayaavi tana bandhuvulatho, snehitulatho kanapaddaadu. Nenu vaallandarini samharinchaanu. Aa guha anta netturutho nindipoyindi. Nenu bayatiki vaddaam anukunnaanu. Kaani veedu silani addupettaadu. Nenu yentho kastam tho aa silani pakkaki tosi ikkadiki vacchaanu. Ikkadiki vacchesariki veedu raajyaanni paripaalistu simhaasanam meeda kurchuni unnaadu. Kaavaalane nannu guhalo petti raajyaanni teesukunnaadu. Veedini yetti paristitulalo aadarinchakudadu. Raajyam kosam ani annani hatya cheyyaali ani prayatnam chesinavaadu" annaadu.
 
Appudu Vaali nannu kattu battalatho tarimesaadu. Appudu nenu bhayapadutu bayatiki vacchaanu. Kaani Vaali nannu vadilipettakundaa champutaanu ani ee bhoomandalam anthaa tarimaadu. Nenu ee bhoomandalam antha parigettaanu. Ee kondameedaki Vaali raaledu kanuka, chittachivariki nenu ee konda meeda kurchunnaanu. Naaku atyanta priyamaina bhaarya ayina Rumani nenu bratiki undagaane, Vaali tana bhaaryaga anubhavistunnaadu. Nenu cheyyani paapaaniki nannu kattubattalatho bayatiki tosesaadu. Nenu yentha cheppinaa vinaledu. Paiga naa bhaaryani tana bhaaryagaa chesukunaadu. Inta kastam lo unnaanu Raamaa" ani Sugreevudu edchaadu.


Ee maatalu vinna Raamudu "Graddala eekalu kattinatuvanti, ompulu lenatuvanti bangaaru baanamulu naa ammulapodhi lo unnaayi. Naduvadi teliyaka paapaatmudaina Vaali yentakaalam na kantiki kanapadado, anthakaalame bratiki untaadu. Vaali naaku kanapadagaane maranistaadu. Nuvvu benga pettukoku. Vaalini ippude samharistaanu. Vaali yekkada untaado chupinchu" annaadu.

Samudraat paschimaat poorvam dakshinaadh api cha uttaram


Kraamati anudite surye vaali vyaapagata klamaha

Appudu Sugreevudu "Raamaa, tondara padaku. Neku oka vishayam cheptaanu vinu. Suryodayaniki mundare Vaali niddara lestaadu. Appudu tana antahpuram nunchi okkasaari yegiri turpu samudra teeram daggara digutaadu. Malli akkada sandhyaavandanam chesi, oke dukulo paschima samudrateeram daggara digutaadu. Malli akkada sandhyaavandanam chesi oke dukulo uttara samudrateeram daggara digutaadu. Malli akkada sandhyaavandanam chesi, oke duku lo dakshina dikkuki dukutaadu. Ilaa naalugu samudtaala daggara Suryudu udayinche lope sandhyaavandanam chestaadu.
 
Daanitho paatu inkoka vishayam cheptaanu Raama" ani, Raamudini teesukuvelli oka parvataanni chupinchi, "chusaavaa ee parvataalu. Vaatiki yenta pedda sikharaalu unnayo chusaavaa. Vaali sandhyaavandanam chesaaka intiki velli konni paalu taagi malli ee aranyam loki vastaadu. Ikkada unna ee parvata sikharaalani oopi viragagodataadu. Appudu vaatini gaaliloki visiri, bantulu pattukunnattu pattukuntaadu" ani cheppi Raamudini maroka pradesaaniki teesukuvelli,


"Poorvam Dundubhi ani oka raakshasudu undevaadu. Vaadiki ontlo balam undanna pogaru cheta okaroju samudrudi daggariki velli, tanatho yuddham cheyyamannaadu. Neetho naaku yuddham yemiti, nee balam yekkadaa, naa balam yekkadaa. Nenu neetho yuddham cheyyalenu ani samudrudu annaadu. Appudaa Dundubhi, "Nuvvu naatho yuddham cheyyalenu ante nenu ninnu vadalanu. Naatho yuddham cheyyagala vaadini naaku chupinchu" annaadu. Appudaa samudrudu "Himavantudani uttara bhaaratadesam lo oka pedda parvatam undi. Adi manchi parvatam. Aayana kuturu Paarvati devi. Aa Paarvati devini Paramasivudiki icchi vivaaham chesaaru. Aayana meeda goppa goppa aranyaalu, guhalu unnayi. Nuvvu aa Himavantudi tho yuddham cheyyi." annadu.

Appudaa Dundubhi Himavat parvatam daggariki velli, aa parvata sikharaalani peekesi, mukkalu chestunnaadu. Dundubhi allariki Himavantudu parugu paruguna vacchaadu. Appudaa Dundhubi Himavantudini yuddhaaniki rammannaadu. Naaku yevarithonu yuddham cheyyaalani ledu. Nenu yuddham cheyyanu ani Himavantudu annaadu. Appudaa Dundhubhi 'Nuvvu ilaa ante yelaa, Samudrudu kudaa neelaa yuddham cheyyanu annaadu. Poni naatho yuddham chesevaadi peru cheppu" annaadu. Appudaa Himavantudu "Nee onti teeta teerchagaliginavaadu okkadu unnaadu. Kishkinda raajyaanni yele vaali unnaadu. Manchi balavantudu. Aayana neetho yuddham chestaadu" ani cheppaadu.
 
Appudaa Dundubhi santoshamgaa Kishkindaki velli, akkadunna chetlani virichi, aa Kishkindha dwaaraanni pagalagotti pedda allari chesaadu. Bhaaryalatho kaama mohitudai ramistunna Vaali ee allariki bayatiki vacchaadu. Aa Dundubhi Vaalini chusi, Che! bhaaryalatho kaamam anubhavistunnavaa. Naa kopaanni repatidaakaa aapukuntaanu. Po, nee bhaaryalatho kaamam anubhavinchu. Nuvvu ee raatriki nee bhaaryalatho haayigaa bhogam anubhavinchu. Neeku snehitulu ayinavaarini pilichi vaariki kaanukalu ivvu. Neetho samaanamaina vaadiki pattaabhishekham cheseyyi. Taagi unnavaadini, kaamam anubhavistunna vaadini, apramattam ga lenivaadini, yuddham nundi paaripotunna vaadini, aayudham leni vaadini champite pasipillaadini champina paapam vastundi. Andukani nenu ninnu vadilestunnaanu. Yelaagolaa ee raateiki ikada kurchuni untaanu. Repu podduna raa. Ninnu champi avatala padestaanu" annaadu.


Appudaa Vaali, "Nuvvu naa gurinchi antha benga pettukomaaku. Nenu taagi unnaa kudaa, adi veerarasam taaginavaaditho samaanam. Raa yuddhaaniki, ani adduvacchina bhaaryalani pakkaku tosesi, Dundubhi meedaki yuddhaaniki vellaadu. Indrudu icchina maalani Vaali tana medalo vesukuni, Dundubhi tala meeda okka guddhu guddaadu. Aa debbaki Dundubhi mukku nundi, chevula nundi, netturu kaari kindapadipoyaadu. Aa horaahori yuddhamlo Vaali Dundubhi ni samharinchaadu.
 
Appudaayana aa Dundhubhi sareeraanni iragiraa tipputu visiresaadu. Appudadi gaalilo yojanam dooram yegurukuntu velli, Matanga maharshi aasramam daggara padindi. Alaa padipovatamlo aasramam anthaa nettuti tho tadisipoyindi. Appudaa Matanga maharshi bayatiki vacchi, divya drushti tho chusi, "Yevadu raa ollu kovvekki Dundubhi kalebaraanni itu visiraadu. Ee sareeraani visirina dourbhaagyudu ikkadiki vaste vaadi tala veyyi vrakkalayyi maranistaadu" ani cheppi, "Ikkdada meerandaru mee istam vacchinattu tirugutunnaaru. Vaaliki sambandhinchinavaadu yevadainaa sare ikkadi chetlani paadu chestu tirigite, repati taruvaata vaallu maranistaaru ani sapistaanu. Nenu sapinche logaa mee anthata meeru ikkada nundi vellipondi" annaadu.


Appudu akkada unnatuvanti vaanaraalu aa parvataanni khaali chesi Vaali daggariki paaripoyi Matanga maharshi saapam gurinchi vivarinchaaru. Andukani Vaali ee parvatam vaipu kaneesam chudanu kudaa chudadu. Nenu bratakaalante, ee bramhaandamlo Vaali raani pradesam ide. Andukane nenu ikkada untunnaanu. Intaki nenu ninnu ikkadiki yenduku teesuku vacchaano telusaa. Akkada yedurugundaa kanapadutunna pedda tellati parvatam laantidi, ade Dundubhi yokka kaayam. Aa astipanjaram ippudu parvatam laa ayipoyindi " annaadu.